Hạt dẻ Trùng Khánh, đặc sản quý của đất Cao Bằng

Nằm trên vùng cao Đông Bắc, cây hạt dẻ của người Tày, Nùng xứ Bản Giốc đã được tôn vinh nhiều năm vì sự thơm ngon đặc trưng cũng như sự quý hiếm của nó.

Trùng Khánh, một cái tên khá giống với một tỉnh của Trung Quốc, cũng nằm trên con đường biên giới Việt-Trung, nhưng nơi đây có  những đặc trưng mà người ta không thể nhầm lẫn với Trùng Khánh, Trung Quốc, đó là đặc sản hạt dẻ của Trùng Khánh, Việt Nam.

Hạt dẻ có lẽ là thứ đặc trưng dễ nhất để phân biệt tên địa danh giống nhau này.

Sự hiện diện của loại hạt dẻ thơm bùi ngon tuyệt này thực sự đã làm vang danh cho Cao Bằng. Cùng với sự phát triển của du lịch, truyền thông, thứ hạt dẻ trân quý này ngày càng tạo tiếng thơm cho vùng đất khai mà nó sinh ra.

Cây dẻ ở Trùng Khánh, Cao Bằng tương truyền của nhiều người dân nơi đây là do thực dân Pháp mang sang, cũng có người cho rằng xuất phát điểm của nó là ở Trung Quốc, nhưng tất cả chỉ là phỏng đoán. Nhiều người và ngay cả tôi cũng tin tưởng là chính đất Trùng Khánh tươi đẹp này là “ thân sinh” của cây dẻ. Nghe nhiều người nói, vì quá nổi tiếng, cây dẻ Trùng Khánh đã được các bác kĩ sư nông nghiệp “chuyển nhà” tới vài nơi. Tuy thế, có vẻ như cây dẻ sang chảnh này chỉ ưa mỗi đất Trùng Khánh, Cao Bằng hay sao mà một nơi thổ nhưỡng, khí hậu khá tương tự như Lạng Sơn cũng không thể níu chân được nó. Thế mới hay, cây quý thường là cây “khó ưa”

Loại cây mang lại giá trị kinh tế rất cao này đã được trồng thử nghiệm ở nhiều nơi nhưng nó đều không "ưa" mà "trở về với đất mẹ" Trùng Khánh, Cao Bằng.

Cây dẻ Trùng Khánh có đặc điểm rất dễ nhận thấy, quả nhiều gai như lông nhím, nhín qua thì thấy nó khá dễ thương, vo tròn và xù xì. Tuy thế, bên trong nó lại là một sự sắp xếp rất tinh tế với những hạt dẻ tròn căng, nhuộm nâu, ngon mắt. 

Quả dẻ có hình tròn tròn, nhiều gai xù xì nhưng dễ thương như thế này đây.

Hạt dẻ Trùng Khánh, có một lưu ý với những thực khách sành ăn sành uống của nó là nếu  muốn thưởng thức tận vườn những hạt dẻ Trùng Khánh chính gốc thì hãy đến đúng mùa, mua đúng chỗ, và chọn đúng nó. Hạt dẻ Trùng Khánh ngon nhưng khá khó mua, vì thế nhiều người, thậm chí là những người dân ở Cao Bằng cũng nhiều khi mua phải hạt dẻ Tàu.

Hạt dẻ Trùng Khánh khá khó mua, vì thế phải tới nơi đây đúng độ, đúng mùa mới có thể thưởng thức thứ đặc sản ngon chính gốc.

Hạt dẻ Trùng Khánh thường chỉ có vào tháng 8-9 âm lịch. Nếu du khách nào tới đây vào độ tháng 10 âm, cũng sẽ có cơ may thưởng thức được hạt dẻ thật, tuy thế cuối mùa nên thường cây sẽ rất ít hạt. Nếu không phải ăn hạt dẻ tươi thì có lẽ chất lượng sẽ giảm đi đôi chút bởi hạt dẻ tươi chỉ có thể bảo quản trên dưới một tuần ở điều kiện thường.

Đặc điểm thứ hai là về hình dáng. Như đã nhắc ở trên hạt dẻ Trùng Khánh tròn, vỏ cứng, dày, và đặc biệt là có lông tơ ở trên bề mặt hạt. Cái đặc điểm này sẽ giúp nhiều người không bị lừa bởi các chiêu trò của thương lái khi giả danh hạt dẻ Trùng Khánh.

Hạt dẻ Trùng Khánh có đặc trưng khá dễ nhận thấy, phân biệt nó với các loại hạt dẻ nhái khác.

Và đặc biệt hơn cả, món đặc sản nổi danh này có mùi thơm và hương vị không lẫn vào đâu cả. Hạt dẻ Trùng Khánh, Cao Bằng có vị thơm ngon rất đặc trưng, thơm từ khi chưa bóc vỏ (nếu bạn nướng đúng cách). Mùi thơm của nó tự nhiên, vào mùa đông hay kiểu thời tiết cuối thu đầu đông trên cao nguyên xứ lạnh mà ngửi thấy mùi hạt dẻ nướng thì quả không còn gì sánh bằng. 

Hạt dẻ nướng Trùng Khánh, Cao Bẳng có mùi hương cực kì dễ chịu và nồng ấm.

Hạt dẻ của Cao Bằng, có lẽ là loại hạt bùi thơm nhất mà tôi đã từng ăn, khi bóc tách lớp vỏ dày cứng thô sơ ra, mùi hương quyến rũ của nó sẽ làm bạn ngây ngất, nếm thử những lớp nhân mềm ngọt, bùi hương ấy sẽ cho bạn cảm giác như bay lên vậy (đây quả là cảm nhận của tôi khi lần đầu ăn thứ hạt thần tiên này).

Vị bùi bùi của hạt dẻ có lẽ cũng sẽ khiến nhiều người thòm thèm, thậm chí chỉ là tả lại. Ngon và bùi thơm của thứ hạt này sẽ thực sự dậy vị nếu bạn được thưởng thức món chân giò ninh hạt dẻ của đồng bào Tày. Món ăn này là sự kết hợp của vị béo ngậy của chân giò heo bản, vừa có vị bùi bùi, thơm thơm của hạt dẻ Trùng Khánh. 

Hạt dẻ, sau khi được sơ chế, tách vỏ, sẽ được đem ninh cùng với chân giò, tạo nên một món ăn bổ dưỡng và cực kì hấp dẫn.

Không những rất ngon, hạt dẻ mà đặc biệt là hạt dẻ Trùng Khánh cũng là một vị thuộc đông y rất hữu hiệu. Theo nhiều nghiên cứu, hạt dẻ có tác dụng cực tốt trong làm đẹp bởi chứa nhiều axit béo, đường, protein, vitamin C, sắt, kali… , hơn nữa, hạt dẻ khiến người ta vui vẻ, giảm stress và yêu đời hơn. Có lẽ thế mà loại cây này khiến người dân Trùng Khánh rạng rỡ và mếm khách như tôi đã gặp.

Không những là đặc sản ngon của vùng, hạt dẻ còn là vị thuốc quý của đông y, được người dân nơi đây sử dụng để giữ gìn sức khỏe.

Cây dẻ Trùng Khánh, mặc dù kén đất nhưng lại thực sự có duyên với người nơi đây. Giá trị kinh tế và những nét đẹp mà cây dẻ mang lại thực sự khiên người dân tộc trên vùng cao Đông Bắc này có cuộc sống tươi vui hơn. Đó cũng là những nét đẹp thực thụ mà những du khách như chúng ta, cần phải khám phá.